Obszar dzisiejszego Konina, położony w pasie nizin środkowopolskich, przez tysiąclecia był sceną powolnych, ale znaczących przemian środowiskowych. W plejstocenie tereny te porastała tundra i tajga, a później – wraz z ocieplaniem klimatu – lasy mieszane. Przez te ziemie wędrowały mamuty, nosorożce włochate, a także drapieżniki, takie jak lwy jaskiniowe czy niedźwiedzie brunatne. Ich obecność potwierdzają liczne znaleziska kopalne w regionie Wielkopolski, także w pobliżu Konina.
Wraz z nadejściem holocenu i ustąpieniem lodowca, klimat uległ stabilizacji. To wtedy rozwinęły się typowe dla środkowej Polski siedliska: bory sosnowe, grądy i łęgi. Pojawiła się bogata fauna drobnych ssaków, ptaków wodno-błotnych oraz dużych roślinożerców – żubrów, jeleni i dzików. Dzisiejsze doliny Warty i jej dopływów, ukształtowane przez działalność lodowca i wody roztopowe, stworzyły mozaikę siedlisk cenną z punktu widzenia bioróżnorodności.
Wczesna działalność człowieka, a środowisko naturalne
Pierwsze stałe osady ludzkie w rejonie Konina pojawiły się już w neolicie, około 6000 lat temu. Rolnicy kultury pucharów lejkowatych oraz późniejsze społeczności epoki brązu zaczęły przekształcać krajobraz, wycinając lasy i osuszając bagna. Udomowione gatunki – bydło, świnie, owce – zaczęły wypierać dzikie zwierzęta z ich naturalnych siedlisk.
W czasach kultury łużyckiej, około 1000 r. p.n.e., tereny wokół dzisiejszego Konina były już gęsto zaludnione. Z archeologicznych analiz wynika, że społeczności te potrafiły skutecznie polować na duże ssaki, takie jak tury czy jelenie, a ich kości znajdowane są w osadach z epoki żelaza. Szczątki zwierząt domowych i dzikich odkryte w trakcie badań wykopaliskowych (np. w sąsiedztwie Lichenia czy w dolinie Puszczy Bieniszewskiej) świadczą o bogactwie fauny w tym regionie oraz o rosnącej presji człowieka na środowisko.
Średniowieczne osadnictwo i początki urbanizacji
Kiedy w XII wieku Konin zaczął przybierać formę zorganizowanej osady grodowej, a następnie – na przełomie XIII i XIV wieku – miasta lokacyjnego, nastąpił dynamiczny rozwój infrastruktury i intensyfikacja rolnictwa. Wraz z nią przyspieszyła wycinka lasów, melioracja łąk i przekształcanie terenów naturalnych w pola uprawne. W średniowiecznych dokumentach pojawiają się wzmianki o stawach hodowlanych i bartnictwie, co świadczy o zaawansowanej gospodarce leśnej i wodnej.
Fauna Konina zaczęła ulegać ubożeniu – duże drapieżniki, takie jak wilki czy rysie, coraz częściej były tępione. Jednocześnie rozwijał się chów koni, który miał szczególne znaczenie w kontekście lokalizacji miasta na ważnym szlaku handlowym między Poznaniem a Kaliszem. Koń stał się nie tylko środkiem transportu, ale też symbolem statusu – co widać w zapisach herbowych i miejskich.
Wiek przemysłu i transformacja krajobrazu przyrodniczego
Najbardziej radykalne zmiany w środowisku przyrodniczym Konina nastąpiły jednak w XX wieku, wraz z rozwojem przemysłu węglowego. Eksploatacja złóż węgla brunatnego w rejonie Konina – począwszy od lat 30., a szczególnie intensywnie po II wojnie światowej – doprowadziła do powstania wyrobisk, zwałowisk i drastycznego obniżenia poziomu wód gruntowych.
Zniknęły liczne torfowiska, a przekształcenie doliny Warty i jej dopływów (np. kanał Warta-Gopło) wpłynęło na zmniejszenie liczby stanowisk ptaków wodnych i błotnych. Z drugiej strony, tereny pogórnicze – szczególnie zwałowiska i odkrywki – stały się nowym siedliskiem dla wielu gatunków pionierskich, takich jak pliszka siwa, mewa śmieszka czy lis.
Warto wspomnieć o roli jezior pokopalnianych, np. Jeziora Turkusowego w Gosławicach, które dziś stanowią miejsce bytowania płazów, gadów oraz ryb introdukowanych przez człowieka. Ich obecność otworzyła także nowy rozdział w rekreacyjnym i ekologicznym wykorzystaniu poprzemysłowego krajobrazu.
Współczesna fauna Konina: Ochrona i obserwacja
Mimo uprzemysłowienia, Konin i jego okolice nadal są domem dla wielu gatunków dzikich zwierząt. Na obrzeżach miasta, zwłaszcza w lasach Bieniszewa, Woli Podłężnej i w okolicach jeziora Gosławskiego, można spotkać sarny, dziki, kuny leśne, a nawet borsuki. Obszary Natura 2000, takie jak Dolina Środkowej Warty czy Puszcza Bieniszewska, pełnią kluczową rolę w ochronie bioróżnorodności.
Bogactwo ornitologiczne regionu czyni Konin jednym z ciekawszych punktów dla pasjonatów obserwacji ptaków. W rejonie stawów Gosławskich i koryta Warty można dostrzec czaple siwe, perkozy dwuczube, zimorodki, a w sezonach przelotowych – gęsi zbożowe i żurawie. Regularnie prowadzone są również monitoringi herpetologiczne – m.in. populacji traszki grzebieniastej oraz żaby moczarowej.
Współczesna edukacja przyrodnicza w Koninie rozwija się dzięki zaangażowaniu lokalnych szkół, organizacji pozarządowych oraz instytucji, takich jak Miejski Dom Kultury czy Centrum Kultury i Sztuki. Działa także schronisko dla zwierząt, które poza funkcją opiekuńczą prowadzi działania uświadamiające w zakresie odpowiedzialnego traktowania zwierząt towarzyszących.
Historia przyrody Konina nie jest jedynie przeszłością zamkniętą w osadach geologicznych czy zapisach kronik – to żywa opowieść, którą każdego dnia współtworzą mieszkańcy, lokalne zwierzęta i krajobraz zmieniający się pod wpływem ludzkiej działalności.
Źródło: https://www.wirtualnykonin.pl/
